Burn-out

Met moeite had Friedman eindelijk zijn berekeningen voltooid.
    Zo uitgebreid naar alle kanten waren die geweest dat hij, na een moment van leegte en verzadiging, ademloos in zijn stoel achterover leunde.
    Hij kon niet verder; fysiek was het absolute nulpunt bereikt. Vastgelopen als in een weerbarstige, kleiachtige massa. Mij nu niet meer te druk maken, dacht hij; net doen of er niets aan de hand is, want anders gebeurt er iets vreselijks.
    Hij zat achter zijn bureau, voor zijn gevoel in deze houding gevangen. Zijn hersens golfden. Hij leek gedwongen overal over na te denken, en dat op een wijze als hij nog nooit had gedaan.
    Naast hem stond zijn chef. Friedman had zijn naderbij komen niet bemerkt. Chef Helmholz met zijn dunne zwarte snorretje rees groot en donker op naast zijn stoel, – dichterbij hem had nauwelijks gekund, opdringerig kon dit bijna heten. Friedman dacht zijn grijze kostuum te kunnen ruiken, zwak, met iets parfumachtigs er doorheen, of misschien iets van zijn pijptabak.
    Helmholz kuchte als om zijn belangrijkheid aan te kondigen. "Friedman. Je gaat nu onmiddellijk naar huis, en ik wil je niet eerder terug zien dan over vier maanden! Je bent aan het eind van je Latijn. Je gaat vakantie nemen. Vier maanden." Hij kierde even streng met zijn ogen.
    "Van mei tot september. En voorlopig ga je je gemak houden! Geen vreemde strapatsen! En ik laat het controleren!"
    Friedman probeerde of hij zelfstandig kon staan. Dat lukte maar net; hij moest zich al gauw vastklampen aan zijn bureau. Het was of zijn benen wel vooruit wilden, maar zijn hoofd niet; andersom dan gebruikelijk, dacht hij. "Begrepen?" vroeg Helmholz. "Vier maanden! En denk erom: wat ze ook zeggen; slechts kalmte kan je redden."
    Friedman wankelde naar de uitgang zonder verder om te kijken.
Hij meende nog steeds dat er achter de glazen deuren een groot gemengd koor zong, die een beroemde cantate ten beste gaf, welke hij voor het eerst hoorde, maar die hem diep in de ziel raakte. – Niet te veel aandacht aan besteden, dacht hij, anders loopt het verkeerd af.

– Zijn witte jas hing hij keurig aan een kapstokhaak; vervolgens trok hij zijn regenjack aan, zwaaide de buitendeur van het kantoor open en was met een fikse sprong buiten.
    Hij begon diagonaal het terrein over te steken; probeerde met zijn voetstappen telkens tweeëneenhalve straattegel tegelijk te overbruggen. In de loods trok hij zijn fiets uit het rek, klom in het zadel en reed weg. Ik ga het proberen, zei hij bij zichzelf. Fietsen. En rustig aan beginnen.
    De Hoofdstraat was smal en nog vrij donker, alsof het nog vroeg in de ochtend was, en eindeloos lang in zijn verbeelding. De omgeving was enigszins verlicht, maar de hemel achter de daken zwart. Hoge huizen aan weerskanten van de Hoofdstraat, afgewisseld met kleine ouderwetse winkels en fabrieken. "Als ik niet dat vreemde gevoel had, dan zou je bijna denken dat ik een droom beleef, dacht hij. Maar ik weet zeker dat het geen droom is."
    Ik heb vakantie, dacht hij. Zelfs vier maanden. Zomaar cadeau gekregen. – Plotseling voelde het alsof hij zich komende tijd thuis ontzettend zou gaan vervelen. Hoe onverdraaglijk was die gedachte! Voor het eerst van zijn leven verlangde hij terug naar de afleiding van zijn werkzaamheden; het afwegen van minieme stofjes op analytische balansen, het opstellen van proefkolven met suizende gasvlammen van bunsenbranders in de zuurkast.
    Een grijze vakantie. Wie had dat ooit gedacht? Kon dat zomaar? – Als ik wil werken, kunnen zij mij dat toch niet verbieden? En het is nog maar de vraag of mijn werkplek er nog wel is als ik na vier maanden terugkeer...
    Hij was geërgerd; want dit ging wel over zijn toekomst vond hij. Hij wilde weten hoe de tijd was, keek op zijn polshorloge, maar om te zien hoe de wijzers stonden, was het nog te donker. Ik zou, als ik een lichtje op mijn fiets had, dat aan doen. Maar liever zou ik geheel in het duister gaan schuilen, verborgen blijven in de onverlichte buurten, en me verbergen in de zwarte schuurtjes en stegen die ik overal zou tegenkomen.
    Hij racete door de dorpen. Burn-out. De genezing moest liggen in het fietsen, dacht hij. Zoveel mogelijk fietsen. Het leek hem iets op te luchten. Maar de onrust bleef. Goed komen zou het met hem waarschijnlijk nooit meer, dacht hij met opperste kramp in zijn gezicht. Toen deze vreselijke waarheid tot hem was doorgedrongen, kreeg hij tranen in de ogen. Hij remde, liet zijn fiets tegen de tuinschutting vallen en strompelde naar de achterdeur.

Zijn moeder kwam juist met een bakje aardappelschillen uit de keuken en zei iets wat hij niet verstond. Het was alsof zij een dialect sprak dat hij niet kende. Word ik nu ook doof? dacht hij. Hij huilde niet meer. – Het moest wel iets luchtigs zijn waar zijn moeder aan dacht, want ze lachte.
    Maar hij kon niet lachen. Hij zei, met de nadruk op ieder woord: "Ik heb een burn-out!" Dat scheen zijn moeder grappig te vinden want ze barstte in hoonlachen uit. "Net als ome Bram!" riep zij. "Zit zeker in de familie! – Ach jongen!..
    Zijn moeder droeg een nieuw schort, donker van kleur, met zeer vele kleine rode bloemen bedrukt en met de vierkante vouwen van de winkelverpakking er nog in aanwezig. Ze kwam niet naar hem toe, maar bleef staan op afstand, peinzend, en toch een beetje bezorgd om zijn gedrag. Wetend dat zij er geen oplossing voor kon aandragen. – Maar het was ook mogelijk dat ze twijfelde of het eigenlijk wel de moeite was om zich met zijn crisis bezig te houden.