DICHTERSPREUKEN I

Mijn zoon, zo ge dichter wilt worden,
gewen uw pen om te delgen.

Hebt ge zeven woorden geschreven,
gij zult er zes met de ban slaan.

En zo zich het zevende handhaaft,
het is van godswege een leenwoord.

Gewen uw pen om te delgen,
mijn zoon, wees tègen uzelve:

Dat wat een vers tot een vers maakt
ìs niet van sterfelijke oorsprong.

Wie dichter is zorgt dat hij staan laat,
mijn zoon, wat nièt van zijn hand is.


DICHTERSPREUKEN II

Mijn zoon, zo ge dichter moogt worden,
bedenk: er is een ontzegging,

er bestaat een onthechting des harten
die het adelsmerk van het vers is.

Hafiz, de grootvorst der dichters,
hij vond, mijn zoon, op een morgen

onherkenbaar de roos die zijn trots was:
met het scherp van de stam afgeslagen.

En hij zweeg. Hij heeft het verbeten.
Strenger pracht nog gewerd zijn vers sedert.

Ik bid u, mijn zoon, niet te vrezen.
Hij geeft de geest niet met mate.

...................................................................................

Ik hou van Ida Gerhardt, ik hou van haar taal,
van haar gedichten en in zekere zin ook van
haar voorbeeldige biografie.
Ze kan me zeker soms ook irriteren. Ze heeft
zich decennialang miskend gevoeld, daaraan
uiting gegeven en op het laatst was dat
zwaar overdreven. Ze ontving, geloof ik, alle
grote prijzen!
Ook haar profetische toon valt bij mij niet
altijd in goede aarde. En toch vertegenwoordigt
ze voor mij een norm. Ze sloot zelden of nooit
compromissen, ze wijdde zich volkomen toe
aan wat ze als haar roeping zag: dichten, ze
was een stimulerend dichteres, ze vertaalde
Lucretius bijvoorbeeld op een voor mij
onvergetelijke manier.

Ze leerde Hebreeuws op latere leeftijd om
samen met haar levensgezellin, Marietje
van der Zeyde, neerlandica, de Psalmen te
vertalen. Die werden opgenomen in de
Willibrordvertaling, en naderhand helaas
weer verwijderd om plaats te maken voor
een mindere vertaling. Hun psalmen worden
als deel van het breviergebed in Nederland en
Vlaanderen gezongen.

Ik hou van haar taal. Zeker, die is aan de
statige kant, die is soms gewrongen en toch
vind ik haar taal meestal prachtig. Een onvervalst
Nederlands, een taal met spieren.

Dichterspreuken I zijn streng, maar ik weet uit
eigen ervaring dat het heilzaam is ze te volgen.
Ik beweer niet dat ik ze altijd volg, je wil als je
eindelijk een versie hebt die je wel bevalt, graag
reactie en dan publiceer je op het net achteraf
gezien te vroeg. Mijn norm ligt nu op een maand
wachten, een maand van zo nu en dan de zaak
opnieuw bekijken en bewerken. Mijn ervaring is
dat je een eerste versie als het ware moet vergeten
en deze dan min of meer met frisse ogen opnieuw
moet bezien.
Een maand, tja, een maand is waarschijnlijk nog
veel te kort... Iemand zei pas tegen me dat Nijhoff
twee jaar wachtte, en in mijn geheugen komt nu
naar boven dat Horatius negen jaar aanbeval.
(Moet ik nakijken.)

Goed, tante Ida ( zo noem ik haar graag) wil dat je
normaliter van de zeven woorden er zes met de
ban slaat. Als eentje zich handhaaft, is het een
leenwoord van godswege. Een leenwoord: in de
laatste regel zegt ze: Een dichter laat staan, “wat
nìet van zijn hand is.”

Met dat “van godswege” heb ik moeite. Ik kan me
niks concreets voorstellen bij “goddelijke inspiratie”.
Maar je kunt het vervangen door bijvoorbeeld
“van muze-wege”, waarmee je het probleem verplaatst.

Kun je iets dichten dat niet van jouw hand is?
Dat is een vraag om lang over na te denken.
Soms lukt een gedicht opeens, soms zelfs in tien
minuten. Maar daar gaat veel aan vooraf, aan studie,
voorbereiding, overdenking. Je bent ook onbewust,
onderbewust, half bewust, of hoe je dat ook wil betitelen,
met je gedichten bezig. De voor jou juiste bewoordingen
dringen zich soms aan je op.
Ik denk wel eens: we dwalen als verzenmakers door de
taal als schatkamer, als systeem. We stellen vragen aan
wat objectief bestaat, buiten ons, en in ons. ( Ik bedoel nu
natuurlijk de taal als woordvoorraad, als systeem).
En het talig samenstel dat in ons huist kan ons soms
iets toeschuiven, toegooien, schenken.

Werp je brood uit op het water
en je zult het vinden na vele dagen.

Dit is een tekst uit het bijbelboek Prediker die mij
nooit helemaal helder is geworden, maar wellicht
heeft dit met bovenaangeduide zaken te maken.

Tot besluit: Ida Gerhardt was bepaald geen fundamentaliste,
of een reformatorische gelovige. Ze was duidelijk vrijzinnig
protestant. En in wat ze dichtte en schreef valt me altijd op
dat niet alleen Jeruzalem maar ook, en misschien nog wel meer,
Athene en Rome haar vadersteden zijn.
Bij haar heb ik altijd het gevoel dat ze het beste van de klassieke
oudheid heeft opgenomen in haar bloedsomloop.

(Eerder verschenen op hetschrijvertje.be 30.09.04.
Mijn wachttermijn is sinds een jaar twee maanden...)